Anmwe! Bare vòlè! Nan monn n ap viv jodi a, teknoloji a rann lavi pi pratik ak aksesib pase tout tan anvan. Sepandan, li vin bay mwayen pou anpil frod divès kalite ak aktivite kwochi. Magouyè yo te vin de pli zan pli entelijan epi yo ap jwenn nouvo fason pou twonpe moun nan volè lajan yo fin travay di pou yo touche. Men 7 pi gwo èskrokri teknoloji ki genyen ak kijan pou evite yo.
1. Èskrokri amsonnaj (phishing)
Frod èskrokri yo se youn nan frod ki pi komen sou entènèt la. Magouyè yo sèvi ak imèl, mesaj tèks, oswa mesaj medya sosyal pou twonpe w pou ba yo enfòmasyon pèsonèl ak finansye ou. Yo ka pran pòz se yon konpayi ou fè konfyans yo ye oswa yon otorite ofisyèl epi mande ou enfòmasyon w pou y ka konekte, nimewo kat kred wi, oswa lòt done sansib.
Men kijan pou evite sa: Toujou verifye adrès imel oswa nimewo telefòn moun ki voye imel la anvan w reponn. Pran prekosyon lè w klike sou lyen oswa telechaje atachman ki soti nan yon adrès imel oswa sitwèb ou pa rekonèt. Pa janm bay enfòmasyon pèsonèl oswa finansye w sof si w sèten se yon demann lejitim.
2. Fwod sipò teknik
Frod sipò teknik yo se lè yon fo ajan sipò teknik rele w nan telefòn epi li reklame ke li ka ranje yon pwoblèm ak òdinatè w lan oswa aparèy ou an. Yo ka mande w enstale lojisyèl, peye pou sèvis ki pa nesesè, oswa ba yo aksè adistans nan aparèy ou an.
Men kijan pou evite sa: Pa fè okenn apèl ou pa t solisite nan men moun k ap pran pòz yo se ajan sipò teknik konfyans. Konpayi lejitim yo p ap janm mande w pou ba yo aksè adistans nan aparèy ou an oswa mande w enstale lojisyèl ki soti nan yon sous enkoni. Rakwoche telefòn nan si ou sispèk yon magouy.
3. Èskrokri achte sou entènèt
Frod fè makèt sou entènèt enplike fo sit entènèt oswa vandè sou sit lejitim. Magouyè yo ka vann machandiz kontrefè oswa pran lajan ou san yo pa delivre pwodwi ou te kòmande yo.
Men kijan pou evite sa: Sèlman achte nan sit entènèt ki gen bon repitasyon oswa vandè. Chèche revize oswa evalyasyon nan men lòt kliyan anvan ou fè yon achte. Pran prekosyon ak kontra ki sanble yo twò bon pou yo ta verite.
4. Frod lotri
Frod nan lotri enplike imèl oswa mesaj tèks ki reklame ke ou te genyen yon gwo sòm lajan nan yon lotri. Magouyè yo ka mande ou peman davans pou reklame prim ou an oswa yo ka mande enfòmasyon pèsonèl ak finansye ou.
Men kijan pou evite sa: Pa reponn imèl oswa mesaj tèks ou pa t mande ki di w te genyen yon lotri. Lotri lejitim yo p ap mande peman davans oswa enfòmasyon pèsonèl ou. Pran prekosyon ak nenpòt ki vin di w ou genyen yon lotri sanzatann.
5. Magouy medya sosyal
Frod nan rezo sosyal yo enplike mesaj, reklam, oswa fo anons sou platfòm medya sosyal yo. Magouyè yo ka eseye twonpe w pou w klike sou move lyen, pataje enfòmasyon pèsonèl oswa pou telechaje lojisyèl malveyan. Men kijan pou evite sa: Pran prekosyon ak mesaj, reklam, oswa anons ki sispèk sou medya sosyal yo. Pa klike sou lyen ki soti nan sous enkoni oswa telechaje dosye ki soti nan sit entènèt enkoni.
6. Frod Romans
Frod Romans enplike sit randevou sou entènèt oswa platfòm medya sosyal yo. Magouyè yo ka kreye fo pwofil epi pran pòz yo vle koze avè w. Yo ka mande lajan oswa enfòmasyon pèsonèl ou, yo pran pòz yo nan detrès finansye.
Men kijan pou evite sa: Pran prekosyon ak moun ki mande lajan oswa enfòmasyon pèsonèl ou byen bonè nan yon relasyon. Pa voye lajan bay moun ou poko rankontre an pèsòn. Ou dwe sispèk tout moun ki evite apèl videyo oswa reyinyon fas a fas.
7. Frod envestisman
Frod envestisman enplike opòtinite fo envestisman ki pwomèt gwo benefis san w pa pran anpil risk. Magouyè yo ka fè presyon sou ou pou ou pran yon desizyon rapid epi mande enfòmasyon pèsonèl ak finansye w .
Men kijan pou evite sa: Pran prekosyon ak nenpòt opòtinite envestisman ki pwomèt gwo benefis ak ti kal risk. Fè bonjan rechèch epi verifye lejitimite konpayi envestisman an. Pa bay enfòmasyon pèsonèl ou oswa finansye ou bay nenpòt moun ki fè presyon sou ou pou pran yon desizyon rapid.
Pa tonbe pou sa yo! Atansyon! Pataje pòs sa a ak zanmi ak fanmi pou yo ka evite magouyè sa yo.